شاهرود پرس

بسیاری معتقدند تأثیری که شرکت زغال سنگ البرز شرقی بر اقتصاد، فرهنگ و حتی جامعه شاهرود گذاشت، توسط هیچ ارگان و یا نهاد و بنگاه اقتصادی دیگری به وجود نیامد، شرکتی که شش دهه پیش پایه‌گذاری شد و در دهه ۴۰ به مثابه نماد مدرنیته در کنار کارخانه قند شاهرود، راه آهن و حتی اداره راه و دخانیات می‌رفت تا اقتصاد شهری را متحول کند.

کم کم جایگاه البرز شرقی برای مردم شاهرود به جایی رسید که کمتر خواستگاری در این شهر با اعلام شغلش در البرز شرقی، از ازدواج ناکام می‌ماند از هر سه جوان یکی برای استخدام در این شرکت ثبت نام کرده بود و از هر پنج خانواده شاهرودی حداقل یکی به این شرکت وابسته بودند.

رونق ویژگی البرز شرقی بود

مردم در شهر و دل‌هایشان جایی برای البرز شرقی باز کرده بودند و به آن ذوب آهن می‌گفتند. اعتبار شرکت به سرعت به بزرگترین ویژگی‌اش بدل شد و صندوق تعاونی البرز شرقی، فروشگاه تعاونی البرز شرقی، مجتمع ورزشی البرز شرقی و ده‌ها زیرساخت دیگر سبب شد تا شاهرودی‌ها ارتقای شهرشان را به وضوح مشاهده کنند.

اوضاع البرز شرقی که در واقع زغالسنگ مورد نیاز کارخانه‌هایی چون ذوب آهن اصفهان را از دل کوه بیرون کشیده و به صنعت کشور کمک می‌کرد، رو به راه بود آن هم پنج دهه متوالی هرچند فراز و فرودهایی در آن پیدا می‌شد مثلاً در اوایل دهه ۶۰ زمانی تولید این شرکت تا نصف کاهش می‌یافت و زمان دیگر به دو برابر افزایش پیدا می‌کرد اما همیشه این شرکت سرپا بود و پیش می‌راند.

البرز شرقی با هیچ بادی نلرزید اما عدم اجرای درست قانون خصوصی سازی و اصل ۴۴ یکباره حیات ۶۰ ساله‌اش را مخاطره انداخت و شرکتی که هیچکس حتی فکرش را هم نمی‌کرد روزی کمیتش بلنگد، به ورطه نابودی افتاد ابتدا سهام این شرکت عرضه شد، سپس مالکیت آن تغییر کرد پس از آن مزایده‌ای برای واگذاری این شرکت انجام شد و در آن شهرداری شاهرود پیروز شد اما شهرداری هم نتوانست اقساط آن را پرداخت کند و در این حین مدیریت این شرکت از سوی ذوب آهن اصفهان به مثابه مالک پیش از شهرداری شاهرود تغییر می‌کرد تا همه و همه ملغمه‌ای برای بلعیدن البرز شرقی و بروز نارضایتی در بین کارکنان آن شود.

کارگران قربانی بی‌تدبیری

شرکت البرز شرقی که روزگاری ثبات در آن حرف اول را می‌زد به کارگرانش گاهاً تا ۹ ماه هم حقوق نداد، مطالبات روی مطالبات، نارضایتی حتی از جانب بازنشستگان و چهره دردمند کارگرانی که شرمنده زن و بچه‌هایشان بودند و شرکتی که قربانی اجرای نادرست قانون خصوصی سازی شده بود مانند آنچه در هفت تپه خوزستان شاهد هستیم.

کارگری که شش ماه به خانه نمی‌رفت چرا که رویش نمی‌شد در چشم زن و بچه‌هایش نگاه کند، به من می‌گفت از برادرم ۵۰۰ هزار تومان قرض کرده‌ام تا هزینه پول نان بچه‌هایم شود محمود ابراهیمی از کارگران البرز شرقی درباره روزهای سیاه اجرای قانون خصوصی سازی در البرز شرقی می‌گوید: هرکس یک حرفی می‌زد یک روز می‌گفتن مطالبات پرداخت می‌شود و دوباره می‌گفتند قرار است مدیر شرکت عوض شود، کسی می‌گفت از شرکت استعفا بدهیم، کسی دیگر می‌گفت پادرمیانی مسئولان جواب می‌دهد، اما در نهایت این ما بودیم که نه پولی دریافت می‌کردیم و نه وضعیت‌مان روشن بود حتی جوّ را آنچنان امنیتی کرده بودند که اگر کسی حرفی هم می‌زد به اخراج تهدید می‌شد.

ابراهیمی می‌گوید: هنوز هم وقتی به آن روزهای سیاه فکر می‌کنیم غصه‌دار می شویم، من شش ماه و برخی همکارانم تا ۹ ماه حقوق نگرفته بودند، کارگری آزادشهری در تونل یک بود که شش ماه به خانه نمی‌رفت چرا که رویش نمی‌شد در چشم زن و بچه‌هایش نگاه کند، به من می‌گفت از برادرم ۵۰۰ هزار تومان قرض کرده‌ام تا هزینه پول نان بچه‌هایم شود و این درست در زمانی بود که خبر اختلاس‌های سه هزار میلیارد تومانی و … در اخبار پخش می‌شد و کارگران مدام می‌ترسیدند که چنین بلایی بر سر البرز شرقی آید.

وی مشکلات کارگران در آن روزگار اجرای قانون خصوصی سازی را به دو دسته تقسیم می‌کند و می‌افزاید: دسته اول مالی بود که ما مشاهده می‌کردیم شب عید چهار سال پیش حتی برای بچه‌هایشان یک کفش نتوانستند بخرند کار به جایی رسیده بود شب‌ها بر سر سطل‌های زباله آشغال جمع می‌کردند من خودم شاهد بودم که یک کارگر البرز شرقی شب که به خانه باز می‌گشت از سطل زباله ته دیگ سوخته دور ریز را برداشت و به دندان کشید تا بتواند شب بخوابد و صبح کار کند مگر با شکم خالی می‌شد. من مطمئن هستم اگر آن کارگر کمی به خودش فشار می‌آورد همان ته دیگ سوخته را برای زن و بچه اش هم می‌برد اما وجدانش نگذاشت فردایش برای من تعریف می‌کرد که همیشه در خانه می گویم شرکت ناهار و شام می‌دهد شما بخورید امثال این کارگر که شش ماه شب سر بی شام بر زمین گذاشتند فراوان هستند.

مشکلات مالی و روانی برای کارگران

این کارگر البرز شرقی می‌گوید: دومین مشکل ما وضعیت روانی بود این حس عجیب و غریب که ممکن است فردا به همه‌مان بگویند خوش آمدید! البرز شرقی سه نوع کارمند و کارگر دارد، نخست استخدام‌ها که از قبل بودند دوم قرار دادی‌ها و سوم پیمانی‌ها؛ در برهه‌ای از زمان کار به جایی رسیده بود که با کارگران قرار داد ۱۰۰ روزه و ۶۰ روزه می‌بستند و حقوق هم به او نمی‌دادند و می‌گفتند صدایتان در بیاید قرار دادتان تمدید نمی‌شود، در این شرایط ناامنی و روانی بود که کارگر شب در منزل با یک حرف همسر عصبانی می‌شد با یک تلنگر فرو می‌ریخت با یک صدای کوچک بچه‌اش را کتک می‌زد و در خیابان می‌خواست یقه هر فردی را که از مقابلش می‌گذرد بگیرد، بالاخره انسان یک اندازه توانی دارد.

در عرض پنج سال بحرانی شرکت البرز شرقی مجموعاً مدیران شرکت و آنانی که این بلا را بر سرمان آوردند چهار بار هم در بین کارگران حاضر نشدند و این در حالی است که برخی مسئولان استان سمنان بیش از این میزان به البرز شرقی آمدند علی محمد بای از دیگر کارگران البرز شرقی می‌گوید: شرکت باید طبق قانون خصوصی‌سازی واگذار می‌شد و ما راهی نداشتیم، در ابتدا طرح خوبی هم پیوست شده بود اما اجرایش افتضاح بود تا جایی که شرکت ما که سود دهی سالانه میلیاردها تومانی داشت یکباره ۱۰۰ میلیارد، ۴۰۰ میلیارد و حتی ۶۰۰ میلیارد تومان بدهی به بار آورد از سوی دیگر به دلیل تحریم‌ها ذوب آهن اصفهان تولیدش را به نصف رساند در نتیجه محصولات البرز شرقی روی هم دپو می‌شد و خریداری نداشت و این امر سبب شد تا در شش ماه شرکت از سود دهی به بزرگترین بدهکار کشور تبدیل شود و این امر اوج فاجعه بود که از دو موضوع سرچشمه می‌گرفت نخست بی تدبیری مدیران و سپس تحریم‌ها؛

وی می‌گوید: برای ما عجیب دو چیز بود، نخست اینکه مگر می‌توان این همه بی مدیریتی و بی لیاقتی را یک‌جا جمع کرد و یک‌باره شرکتی سود ده را بر زمین کوبید و دوم اینکه چرا کارکنان اداری، معاونان، امور مالی و ده‌ها بخش دیگر حتی یک گام برای رضایت کارگران بر نداشتند، ما می‌دانیم که آن‌ها هم حقوق نمی‌گرفتند اما حداقل این بود که پشت مدیران مخفی نشده در بین کارگران بیایند با آن‌ها حرف بزنند! در عرض پنج سال بحرانی شرکت البرز شرقی مجموعاً مدیران البرز شرقی و آنانی که این بلا را بر سرمان آوردند چهار بار در بین کارگران حاضر نشدند این در حالی است که مسئولان استان سمنان بیش از این میزان به البرز شرقی آمدند و این برای کارگران چاره‌ای جز تجمع اعتراضی نگذاشت که حداقل یک نفر در جریان این امر بازنشسته اجباری یا به عبارت دیگر از کار بیکار شد.

شرایط امروز اما چطور است؟ این سوالی است که ابراهیمی و بای درباره آن اتفاق نظر دارند؛ ابراهیمی می‌گوید: طی ماه‌های گذشته و با تدبیر مدیریت جدید وضعیت بسیار خوب و معوقات ما پرداخت شد و تنها سه ماه از آن باقی مانده بود که آن هم تا عید پرداخت شد اما همین هم خد ارا شاکریم فقط بازنشستگان برای دریافتی زمستان مشکل داشتند که آن هم گویا به زودی درست می‌شود. بای نیز می‌گوید: خوشبختانه در دقیقه ۹۰ شرکت به دادمان رسید لذا از تمام مسئولان متشکر هستیم که توانستند این بحران را حل کند، من حداقل شاهد بروز سه طلاق از نزدیک در بین همکاران طی این چهار سال اخیر بوده‌ام که می‌توانم اثبات کنم که دلیل از هم پاشیده شدن این زندگی‌ها مسائل مالی و حقوق‌هایی بود که به کارگران پرداخت نمی‌شد، دو نفر از این افراد آزادشهری‌هایی مانند من بودند که در شاهرود ساکن هستند و ۱۰ سال و ۱۵ سال عمرشان را پای البرز شرقی گذاشته‌اند.

یک پرونده و ۲ ابهام

رستگاری در دقیقه ۹۰ همان نکته‌ای است که کارگران شرکت البرز شرقی هم به آن اشاره می‌کنند اما چه شد که این شرکت نجات یافت؟ حسینی شاهرودی نماینده شاهرود و میامی در مجلس درباره آن می‌گوید: در البرز شرقی دو ابهام وجود داشت نخست اینکه مجریان خصوصی‌سازی معادن البرز شرقی که بالغ‌بر ۱۸۰ میلیارد تومان بدهی داشت را به شرکت ذوب‌آهن واگذار کردند اما ملک البرز شرقی و سایت اداری، خدماتی، ورزشی، بیمارستانی، خانه‌سازمانی و … را به شهرداری شاهرود فروختند این امر سبب شد تا خدمات شش هزار کارکنان بازنشسته و دو هزار شاغل به نحوی با مشکل روبرو شود.

حسینی شاهرودی می‌گوید: دیگر ابهام پرونده البرز شرقی این بود که در حین واگذاری نیز مشخص شد این شرکت به‌طور غیر کارشناسی کمتر از ۲۰ میلیارد تومان قیمت‌گذاری شده درصورتی‌که زمین ۴۲ هکتاری این مجموعه میلیاردها تومان ارزش داشت. درنهایت اعتراضاتی به این امر صورت گرفت درنهایت با تصویب شورای شهر، البرز شرقی باقیمت بالغ بر ۷۰ میلیارد تومان به شهرداری شاهرود واگذار شد تا اگر نیت به فروش مجموعه باشد حداقل خود شاهرودی‌ها مالک آن باشند از سوی دیگر شهرداری به دلیل اعتراضات مستمر و به‌حق کارکنان و بازنشستگان البرز شرقی قادر به تصرف و بهره‌برداری از این ملک نمی‌شد.

وی می‌افزاید: رکود مسکن طی سال‌های اخیر توانایی بازپرداخت این مبالغ کلان که تمام بودجه سالانه شهرداری را در بر می‌گرفت را نداشت و درباره بازپرداخت وامی که برای این امر از بانک گرفته بود هم دچار مشکلات شد، جرایم کلانی متوجه شهرداری شاهرود شد تا جایی که علاوه بر ۳۵ میلیارد تومانی که از محل اعتبارات شهرداری پرداخت‌شده بود ۸۳ میلیارد تومان دیگر همچنان بدهی شهرداری محسوب می‌شد متأسفانه ماهانه بیش از یک میلیارد تومان هم به این عدد افزوده می‌شد.

این عضو خانه ملت درباره سرنوشت البرز شرقی می‌گوید: با استقرار شورای جدید شهر و شهردار شاهرود، همچنین تغییر در مدیریت البرز شرقی، مذاکرات زیادی را صورت دادیم تا مشکلات حل شود لذا توافقی صورت گرفت که ۲۰ هکتار از ۴۲ هکتار املاک البرز شرقی که بخشی از آن‌ها هم زمین‌های آزادی بود که امکان سرمایه‌گذاری‌های جدید در آن وجود داشت و می‌توانست فضایی را برای سرمایه‌گذاری آینده و ارزش‌افزوده به وجود آورد در اختیار شهرداری قرار گیرد همچنین یک فضای بزرگ چهار هکتاری بر خیابان اصلی برای استقرار شهرداری و یک فضای ورزشی و استخر نیز به شهرداری واگذار شود اما در ازای آن سایت اداری، فضای آموزشی، بیمارستان و خانه‌های سازمانی و … در اختیار البرز شرقی قرار بگیرد تا کارکنان این شرکت هم دچار مشکل نشوند خوشبختانه این تفاهم نامه پس از یکسال کش و قوس به تصویب هیئت دولت رسید.

تهاتر راه حل نهایی

نماینده شاهرود و میامی درباره شهرداری و تهاتر صورت گرفته نیز، می‌گوید: بدهی شهرداری به سازمان خصوصی‌سازی برای البرز شرقی مجموعاً ۸۳ میلیارد تومان بود که با این توافق‌نامه حل شد و این بدهی بر عهده البرز شرقی افتاد تا همراه با ۱۸۰ میلیارد تومان بدهی دیگری که این شرکت داشت مجموعاً ۲۶۰ میلیارد تومان بدهکار شد که با شرکت ذوب‌آهن اصفهان، تأمین اجتماعی و دولت تهاتر شد تا تمام بدهی‌های این شرکت صفر شود.

مجموع این اقدامات سبب شد تا با مدیریت جدید البرز شرقی رونق جدید در این شرکت ایجاد شود به عبارت دیگر ۵۰۰ شغل در سال ۹۷ در این مجموعه ایجاد و تولید این شرکت به بیش از دو برابر افزایش‌یافته و می‌بایست در سال ۹۸ نیز این میزان افزایش یابد همچنین مطالبات تمام کارکنان به‌روز شده و حقوق و معوقاتشان را دریافت کرده‌اند و بازنشستگان و حتی پیمانکارانی که زغال برای این شرکت تولید می‌کردند هم پول‌هایشان را دریافت کرده و مطالبات سنواتی آن‌ها به حداقل رسیده است.

در نهایت باید گفت مشکلات البرز شرقی توسط مردم شاهرود، کارگران، نماینده شاهرود و میامی در مجلس نهم و دهم، فرمانداران وقت و کنونی، امام جمعه وقت و کنونی، وزرای اقتصاد و دارایی و همچنین تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مجموعه البرز شرقی و ذوب آهن اصفهان، رئیس سازمان خصوصی سازی، اصحاب رسانه، خزانه داری و استانداری سمنان و … امروز رفع شده تا بازهم خطر یک بی تدبیری دیگر فعلاً از بیخ گوش مردم شاهرود بگذرد. مردمی که در سال‌های اخیر با اقدامات بی تدبیر بیگانه نبوده‌اند./مهر